Compassievol begeleiden, je hebt het in je!

Blog Ledenwijsheid - Annet Kapteijn

De grootste ontwikkeling die ik zelf als begeleider de laatste jaren heb doorgemaakt is die van ‘strenge juf’ naar milde en compassievolle begeleider. De ruimte in deze blog wil ik graag gebruiken voor een pleidooi om te begeleiden met compassie, altijd.

Compassie gaat voor mij over mildheid in het contact met jezelf en de ander. Dat is niet oordelend, oprecht aanwezig en gelijkwaardig.

Om compassie op te kunnen brengen voor de ander, moet je die eerst voor jezelf ervaren. Dat betekent dat je al het pijnlijke, het minder leuke en het mooie kan aanzien met een milde glimlach. Voor mij: ach, daar heb je die strenge juf weer, wat doet ze haar best! Ik waardeer haar inzet en discipline, maar ik kies nu toch voor iets wat mij meer helpt.

Wat is compassie?

Compassie is niet hetzelfde als medelijden of empathie. Compassie, ook wel mededogen genoemd of liefdevolle vriendelijkheid, is het vermogen om op een vriendelijke manier aanwezig te zijn en open te staan voor pijn en lijden, zowel dat van onszelf als dat van anderen. In principe heeft iedereen het vermogen om compassievol te leven, maar het vermogen is niet bij iedereen tot ontwikkeling gekomen. Dit heeft mogelijk te maken met de enorme aandacht en waardering voor cognitie. Ook de, in mijn ogen geforceerde, scheiding tussen lichaam en geest (met dank aan Descartes) draagt hieraan bij. Voor mij betekent compassievol begeleiden dat ik in verbinding ben met mezelf en met de ander en dat ik reageer vanuit die verbinding.

Kan iedereen compassievol begeleiden?

Zoals al beschreven heeft iedereen in principe het vermogen om vanuit compassie te leven en reageren. Begeleiden is echter een vak. Met alleen compassie kom je er niet. Het blijft belangrijk dat je op de achtergrond de kennis in huis hebt over een gedegen begeleidingstraject en dat je je houdt aan de kwaliteitseisen die daarin worden gesteld. Maar dat begeleiden kun je wel doen vanuit een bewust gekozen houding van compassie.

Hoe doe je dat?

Compassie kun je op verschillende manieren beoefenen. Voor mij begint het met ervoor kiezen. Er is al zoveel lelijkheid en gedoe, ik kies ervoor om aardig en begripvol te zijn naar mezelf en anderen. Daarnaast is het uitstellen van je oordeel van belang, wees nieuwsgierig naar wat de ander je echt te vertellen heeft. Lukt het je om je in de ander te verplaatsen en zijn of haar behoefte te zien achter het gedrag?

In verbinding met mezelf ervaar ik van alles in het contact met de ander. Dit ervaren inzetten kan op verschillende manieren, maar kan zeker compassievol. Bijvoorbeeld: In een begeleidingssituatie is iemand veel aan het praten over hoe druk zij is en dat het allemaal teveel gevraagd is wat de organisatie van haar wil. In zo’n situatie kun je, wat ik noem, cognitief reageren: Wat heb je dan allemaal op je bord, hoeveel uur heb je daarvoor, wat is je taakomschrijving en misschien ga je al gauw over op tips als: beter plannen of dingen afzeggen. Zonder dat je het je misschien bewust bent plaats je jezelf boven de ander en ben je dus niet meer gelijkwaardig. Vanuit compassie is het: naar binnen gaan, inchecken bij jezelf (en tegelijk in contact met de ander) je voelt misschien iets als druk op de borst en reageert met: pfff ik krijg het er benauwd van als ik jou zo hoor, hoe is dat voor jou? Dit geeft ruimte om te voelen wat er te voelen valt en daar verder mee te werken. Je komt dan uit bij de onderliggende behoefte, die in dit soort gevallen vaak gaat over regie.

Is dit nou nieuw?

Compassievol leven wordt al eeuwenlang beschreven in verschillende religieuze en niet religieuze geschriften, en is dus zeker niet nieuw. De hernieuwde aandacht ervoor in begeleiden zie je bijvoorbeeld terug in ACT (Acceptence and Commitment Therapy), het systemisch gedachtengoed en in de ervaringsgerichte supervisie en coaching.

Ik denk dat het nodig is in deze tijd van polarisatie bewust te kiezen voor compassie in begeleiding omdat het een manier is om weer dichterbij elkaar en bij jezelf te komen, omdat het helpt om snel tot de kern te komen en omdat liefdevolle vriendelijkheid zoveel prettiger is dan lelijkheid.

Annet Kapteijn - September 2023



Naar LVSC profiel van Annet