Kwaliteit in Begeleiding: Meer dan een Methode

Blog Marten Bos – bestuurslid, portefeuille Kwaliteit

“De kwaliteit van een product of proces moet niet meer een toevallige uitkomst zijn, maar iets wat een logisch gevolg is van de beheersing van het proces.” Wikipedia 

De kwaliteit van dienstverlening, zoals die van de professioneel begeleider, ontstaat en vormt zich in de relatie. Het is geen kant-en-klaar product, maar een samenwerking van begeleider en de te begeleiden cliënt(en). De cliënt wordt hierbij ondersteund in het onderzoeken, helder krijgen van diens vraagstelling en mogelijke oplossingsrichtingen. Hoe dit proces verloopt, hangt af van de persoon of personen die betrokken zijn, de context en de afspraken die samen worden gemaakt, eventueel in overleg met een opdrachtgever. Dit betekent dat de kwaliteit van de  begeleiding telkens opnieuw vorm krijgt in een relationeel, situationeel en creatief proces. 

Omdat zowel het proces als de uitkomst niet altijd voorspelbaar zijn, is kwaliteit niet vanzelfsprekend. Toch willen we staan voor kwaliteit, vanuit kennis en ervaring over het te volgen proces, de theoretische concepten en de gehanteerde methodiek. 

Uit onderzoek naar therapie, coaching en supervisie blijkt dat externe factoren de grootste invloed hebben op het succes van een traject, ongeveer 40%. Dit omvat steun uit de omgeving, zoals familie, vrienden, partner, collega’s en werkomgeving. Verder wordt 20 tot 30 procent van het succes van een traject verklaard door de relatie tussen cliënt en begeleider. Ook de eigen hoop en verwachting spelen een belangrijke rol. De gehanteerde methodiek blijkt de kleinste invloed te hebben, slechts 15%. (Lambert & Barley’s, 2001)

Wat betekent dit voor de kwaliteit van de professioneel begeleider?

Allereerst is het belangrijk om aandacht te hebben voor de omstandigheden van de cliënt en de context waarbinnen de begeleidingsvraag is ontstaan. Omdat de relatie tussen cliënt en begeleider zo’n belangrijke rol speelt, moeten we investeren in het aangaan en vormgeven van deze relatie. Daarbij is het van belang om stil te staan bij hoe onze achtergronden, posities en situaties elkaar beïnvloeden. In de begeleidingsrelatie weerspiegelt zich immers onze sociaal-maatschappelijke positie. 

Dergelijk parallelproces kan een waardevolle leerervaring zijn als we ons hiervan bewust zijn en dit transparant maken. Naast het kennen van de context, is zelfreflectie cruciaal. Wat brengen wij, met wie we zijn en hoe we ons gedragen, mee in deze relatie? 

Kwaliteit in begeleiding betekent dus dat we niet alleen focussen op de begeleidingsvraag of de individuele cliënt, maar op het geheel van de situatie. Dit vereist een voortdurende aandacht voor de invloed van omgevingsfactoren en de dynamiek van het hier en nu. Zo berust kwaliteit niet op louter toeval.

Naast kennis van processen, theorieën en methodieken, moeten we ons bewust blijven van relationele en situationele aspecten. Professionele begeleiding speelt zich af binnen een wisselwerking in sociale, politieke en maatschappelijke verhoudingen en invloeden. Professionele begeleiding is daarmee niet werken in een voorspelbare lijn van A naar B, maar juist met de mogelijkheid van toevallige ontdekkingen. 

Serendipiteit betekent dat je iets waardevols ontdekt terwijl je er niet bewust naar op zoek bent. Maar het gaat verder dan puur toeval. Kwaliteit in begeleiding hangt ook samen met onze creativiteit en intuïtie, het vermogen om die waardevolle toevalligheden te herkennen en benutten. 

Echte kwaliteit betekent bewust zijn wat de relatie nodig heeft, ook als dat onvoorspelbaar is of anders uitpakt dan wat wij er van verwachten, of waar de client om vraagt.