De kracht van positieve psychologie in begeleidingskunde

log Ledenwijsheid - Marlies Jellema (maart 2021)

Dank je wel Tineke voor je vriendelijke verzoek om een bijdrage te schrijven voor de rubriek Ledenwijsheid. Ik ga graag in op je vraag hoe positieve psychologie ons als coach en supervisor kan voeden in deze pittige tijden. 

Corona zorgt voor veel stress, verdriet, frustratie en zorg. En ook brengt het creativiteit en betrokkenheid. In mijn werk als docent en begeleidingskundige zie ik het afgelopen jaar ook extra ruimte ontstaan voor ontwikkeling bij professionals. Hoe doen we dat? Hoe krijgen we dat voor elkaar? Hoe lukt het om ons werk om te zetten in online en hybride vormen? Om te blijven afwegen hoe we kwaliteit van begeleiden kunnen leveren?

Deze vragen zetten aan tot onderzoek in “wat werkt”. We kunnen veel van elkaar leren als we ons focussen op wat werkt en onderzoeken waaròm dat werkt. Zowel als docent als vanuit mijn bedrijf; het Centrum voor Werkgeluk werk ik vanuit deze visie met de missie bij te dragen aan kwaliteit en geluk op de werkvloer, twee zaken die niet los van elkaar te zien zijn.

Werken aan veerkracht
Het is een prettige gedachte dat wij erop gebouwd zijn om met tegenslagen om te gaan. Dat klinkt misschien niet direct positief, maar het is juist een van de inzichten vanuit de positieve psychologie. Deze wetenschap zet het werken aan veerkracht van de mens voorop. Positieve psychologie onderzoekt het optimaal functioneren van mensen.

Succeservaringen als uitgangspunt voor reflectie
Reflecteren op wat niet werkt, kan inzicht geven. Reflectie op wat wel werkt, is ook een belangrijk leermoment en draagt bij aan professionele veerkracht. Door succeservaringen als uitgangspunt te nemen voor reflectie kan de professional, het team of de organisatie zich bewust worden van sterke kanten en kan daar vervolgens effectiever gebruik van maken. Succes hoeft hierbij niet opgevat te worden als grootse prestatie, maar als een waardevolle ervaring, eentje die voldoening geeft of voor sprankeling zorgt. De professional reflecteert over de betekenis van het moment en onderzoekt de leerwaarde.

Vijf pijlers voor welzijn
In mijn werk ik op de vijf pijlers voor welzijn vanuit de positieve psychologie, namelijk positieve emoties, toewijding, relatie, zingeving en competentie. Ik licht ze graag toe.

Positieve emoties
We hebben baat bij positieve emoties zoals hoop, optimisme en dankbaarheid om op onszelf en de toekomst te kunnen vertrouwen. Emoties zoals dankbaarheid zijn aantoonbaar van belang voor onze gezondheid; wie vaker stil staat bij dankbaarheid, schiet omlaag in de stresshormonen.  Door de focus te verleggen naar positieve emoties creëer je leerruimte. Emoties, als hoop, dankbaarheden en optimisme zetten aan om onszelf verder te ontwikkelen.

Toewijding
Toewijding is bepalend voor de verbinding met ons werk en de ander, zelfs als het werk in deze tijd beperkt is, de toewijding maakt dat we dit kunnen blijven doen. Om de laptop toch weer open te slaan omdat we het bijvoorbeeld belangrijk vinden om er voor elkaar te zijn en te doen wat nodig is. Door stil te staan wat die toewijding voor ons is, versterk je het of creëer je ruimte om het te ervaren.

Relaties
Deze tijd bevestigt hoe onmisbaar onze relaties zijn. We zoeken in het werk creatieve oplossingen om toch contact te ervaren. Het afspreken van een lunchwandeling op veilige 1,5 meter afstand, een wandelsessie coaching; het echte contact is van grote waarde. In verbinding komen we tot leven en tot leren. De relatie bepaalt ook in deze tijd de ruimte en het vertrouwen om met en van elkaar te kunnen leren. Online kan veel meer dan we ooit voor mogelijk dachten en biedt de ervaring dat hybride werken in de toekomst mogelijk is. Ook op afstand kan er verbinding zijn. De afwisseling tussen live (zeker bij een eerste kennismaking) en vervolgens online werken, maakt het mogelijk die verbinding vast te houden.

Zingeving
Net als altijd, maar misschien meer dan anders, hoor ik om mij heen de waarde van zingeving. Werk doen waar je waarde in ziet en wat bijdraagt aan je gevoel van zingeving motiveert ons om door te gaan op de momenten dat het minder leuk is. De bijdrage aan een hoger doel maakt dat we de lasten die er nu ook zijn, beter kunnen dragen. Dat ligt niet alleen aan wat we doen, maar ook aan hoe we dat doen. Floreren draagt bij aan ons welzijn en geluk. Werken volgens je eigen waarden is van belang voor die voldoening. Door hierbij stil te staan, creëer je ruimte om bewustwording te ontwikkelen en ontlok je motivatie om tot diepgaand leren te komen.

Competentie
Positieve psychologie focust op ‘wat werkt’. Dat geeft ons zicht op onze mogelijkheden en die van onze (werk)omgeving. Een professional die zich bewust is van de kwaliteiten en daar zicht op heeft, kan deze beter benutten en keuzes maken zodat werk en persoon goed op elkaar aan blijven sluiten. Op die manier werk je aan bewuste competentie. Door bewust te zijn van de eigen competenties en die van anderen te (her)kennen, kun je deze goed inzetten. Als begeleidingskundige kun je juist succeservaringen gebruiken om tot reflectie en deep learning over competenties te komen, ook wel de sterke kanten benadering genoemd.

Dankbaar
Dankbaar zijn voor wat er is en voor wat er wel kan, klinkt wellicht wat calvinistisch maar is in deze tijd een focus die ons welzijn versterkt. Dat we dit meemaken en daarbij ontdekken wat we als professionals én privé nog wel kunnen met elkaar, stemt mij dan ook dankbaar. We hadden ons niet kunnen voorstellen dat wij online zouden gaan superviseren, trainen, begeleiden en coachen.

Het is fantastisch dat we (een deel van) ons werk ook tijdens een lockdown kunnen blijven doen, dat we in verbinding kunnen blijven en van elkaar blijven leren. Dat we blijkbaar samen kunnen blijven werken aan ons gemeenschappelijk welzijn. Dat bewustzijn geeft weer extra veerkracht.

Marlies Jellema

Marlies Jellema is eigenaar van het Centrum voor Werkgeluk waar ze vanuit de positieve psychologie organisatieadvies, (team)coaching en (leer)supervisie aanbiedt. Daarnaast doceert bij verschillende begeleidingskundige post HBO-opleidingen van hogeschool Windesheim. Je kunt haar bereiken via: info@centrumvoorwerkgeluk.nl.

Ik draag het stokje graag over aan Margriet de Roos. Werken vanuit professionele autonomie is een thema wat jou dicht aan het hart ligt. Ik ben benieuwd hoe professionele autonomie speelt in coronatijd en wat we daarin kunnen leren van elkaar.